Öncelikle Türkiye Sayısal 76'ncılığını elde eden Mehmet Ali'yi tebrik ediyorum. Geçtiğimiz hafta öğrencimiz Mehmet Ali ile ofisimizde keyifli bir sohbet ettik. İlk 100'e nasıl girdi? Hedeflediklerini başarabildi mi? Konuları ne zaman bitirmek gerekir? Doğru çalışma yöntemi nasıl bulunur? Denemeler ne kadar önemli? Sınav yolculuğunda ne gibi zorluklarla karşılaştı? Mehmet Ali ile birlikte bu soruları yanıtlandırmaya çalıştık! Hepiniz için yararlı olacağını düşünüyorum. Videoya YouTube kanalımızdan ulaşabilirsiniz. Hepinize iyi seyirler!

Ay’dan Dünya’ya Nasıl Gelindi? İnsanlığın Ay’a olan yolculuğuyla ilgili bana en çok sorulan sorulardan biri bu oluyordu. “Ay’dan Dünya’ya nasıl geldiler?” Ay’ın çekim alanı Dünya’ya göre oldukça zayıf. Atmosfer de olmadığı için kalkış esnasında uzay araçları daha iyi hızlanabiliyorlar. Geri dönüş sırasında Ay’dan kalkan modülün yapması gereken tek şey yörüngedeki servis modülüyle birleşmek. Buna yetecek yakıt da bu araçta var. Ay’dan kalkışın kolay olması insanlığın Mars’a olan yolculuğu için çok faydalı olabilir. Ay’ın kutuplarında donmuş su bulunuyor. Bu su hidrojene ve oksijene ayrıştırıldığında roket yakıtı elde edilmiş oluyor. Böylece uzay araçları Ay’ın yörüngesinde yakıt ikmali yapabilir. Böylece Dünya’dan kalkacak çok daha hafif roketlerle Mars’a olan yolcuklar geçekleştirilebilir. Ay’a gerçekleştirilecek insanlı uçuşlar tekrardan Amerika, Avrupa ve Rusya’nın gündeminde. Amerika Artemis programıyla test uçuşlarına başladı bile.

Yıldız Patlaması İzlemeye Hazır Mısınız? Bu TEDx konuşmasını geçen sene yaptığımda 100 bin yıl içerisinde Betelgeuse için bir süpernova patlaması öngörülüyordu. Yeni incelemeler yıldızın daha da aktifleştiği gösteriyor. Muhtemelen kısa bir zaman içinde bu süre tahmini güncellenecek. Bu patlama olduğunda tıpkı 1054 yılında yaşandığı gibi gündüzleri bile görülebilen bir aydınlık oluşacak. Geceleri ise Ay kadar aydınlık bir nesne gibi görülebilecek. Güneş’in 16-17 katı kütleye sahip bu yıldız patladığında ise büyük bir ihtimalle geriye bir nötron yıldızı kalacak. Betelgeuse’un patlama sonrası bir kara delik oluşturma ihtimalinin oldukça düşük olduğu düşünülüyor. Aradaki mesafeden kaynaklı yıldızın şu anda yaklaşık 600 yıl önceki halini görmekteyiz.

Gelgit Nasıl Olur? Güneş Dünya’ya daha çok çekim kuvveti uyguluyor. Yine de Ay’ın gelgit etkisi daha fazla. Çünkü konu çekim değil, çekimin homojen olmaması. Ay Dünya’ya yakın olduğu için farklı noktalarında farklı kuvvetler oluşturuyor. Bu yüzden Dünya üzerindeki su kütlesi Ay’ın bulunduğu hatta doğru çekiliyor. Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında günde iki kere gelgit olayı yaşanmış oluyor. Gelgit olayı oldukça özel. Ay’ın yörüngesi dışa itiliyor. Dünya ise yavaşlıyor. Dinozorların yaşadığı dönemde yani 200 milyon yıl önce bir gün uzunluğu yaklaşık 23 saatti. Bundan 200 milyon yıl sonra bir günün uzunluğu 25 saat olacak. Ay şu anda Dünya ile kütleçekimsel kilitlenme halinde. Bundan 4 milyar yıl sonra Dünya’da gün uzunluğu öyle artacak ki Dünya da Ay ile kilitlenme halinde olacak. Bütün bunları anlamaya çalışmak oldukça heyecan verici 😊

Ay Taşıtı Hakkında Bilgiler Lunar Roving Vehicle (Ay taşıtı) Apollo 15, 16 ve 17 görevlerinde Ay’ın yüzeyinde kullanıldı. Boeing firması tarafından geliştirilen bu araç sayesinde astronotlar yürüyerek gidemeyecekleri yerlere gittiler. Astronotlar Apollo 11’de iniş modülünden en fazla 55 metre uzaklaşabildiler. Apollo 12’de bu mesafe 440 m oldu. Apollo 14 ile 1280 m. Ay taşıtı sayesinde bu mesafe Apollo 17’de 7,6 km’ye kadar yükseldi. Bu sayede farklı jeolojik yapılara ulaşılarak örnekler toplanabildi.

Bir Kara Deliğin Etrafında Yörünge S2’nin incelenmesi sayesinde Samanyolu Galaksisi’nin kalbinde yer alan Sagittarius A* kara deliğinin kütlesini %0.3 hata payının altında elde edebiliyoruz. Bu seviyedeki ölçüm başarısına bilim insanlarının gayretleri sonucunda 2018 yılında ulaşmış olduk. Ayrıca S2’nin yörüngesi Einstein’ın genel görelilik teorisini de test etmemiz için bir laboratuvar niteliğinde. 16 yılda bir turunu tamamlıyor. Kara deliğin olay ufkuna yakın bir geçiş yaptığı için genel görelilik etkilerinin gözlemlenmesi mümkün oluyor. S2 hakkında araştırmalar yapabilir animasyonlar izleyebilirsiniz 😊

Bir Konu Nasıl Bitirilir? Bir konuya çalışırken her zaman eksikler kalır. Bu çok normaldir. Önemli olan bu eksiklerin farkında olmak ve bunları açığa çıkaracak yöntemleri geliştirmiş olmak. Böyle olursa bu eksikleri giderecek çalışmalar ortaya koyabilirsin. Bu çalışmaların sonunda da ben bu konuda “tam olarak bu seviyedeyim” diyebilirsin. Bu farkındalık sınav senesinde çok önemli.

Andromeda Galaksisi’nin Fotoğrafları Andromeda ilk gözlemlendiğinde onun bir galaksi olduğu bilinmiyordu. Daha doğrusu galaksi diye bir şey bilinmiyordu 😇 Bulutsu olduğu zannedildi. Samanyolunun bir parçası olabileceği düşünüldü. Astronomi alanında yapılan ısrarlı çalışmalar ve gelişen görüntüleme teknolojileri sayesinde galaksiler keşfedildi. Artık Andromeda’yı çok farklı teleskoplarla inceleyip farklı özelliklerini gözlemleyebiliyoruz. Andromeda saniyede 110 km’lik bir hızla galaksimize doğru yaklaşıyor. Yaklaşık 2,5 ila 4 milyar yıl kadar sonra bu iki galaksi çarpışmış olacak. Andromeda’nın kalbinde bir karadelik çifti bulunuyor. Konuya dair araştırıp öğrenebileceğiniz birçok güzelliği sizlere bırakıyorum 😎

Balık Yağı Başarı Getirir mi? Bazen bir şeyin kolay bir çözümü olsun isteriz. Sonra da bu istek bizi buna inanmaya iter. Mesela sigara içen insanlar belirli bir meyvenin düzenli yendiğinde akciğerleri temizlediğine inanmak isterler 😊 Doktor kontrolünde alınan takviyelere bir şey diyeceğim yok elbette ama ders konusunda ihtiyaç duyduğunuz şey aslında dışarda olmayabilir. Bu işin ana motoru dirsek çürütmektir.

Sizce Hangisi Daha Hızlıdır? En güçlüsü Formula 1 aracı. 1000 beygir gücünde. En güçsüzleri ise 250 beygirle motosiklet. Ama burada her şey güçten ibaret değil. Yere tutunamadıktan sonra tam gaz gidemezsiniz. Formula 1 araçları tam gaz kalkış yapamazlar. Yapmayı denerlerse araç stabilizasyonunu kaybeder ve spin atar. Motosiklet de tam gaz kalkış yapamaz. Yaparsa ön kısım yükselir ve motosiklet takla atar. Ralli araçları tam gaz kalkış yapabilirler 😊 Formula 1 araçları kauçukla beslenmemiş, üzerinden çok defa Formula 1 araçlarının geçmediği bir pistte iyi bir yol tutuşu sağlayamazlar. Hani şu Formula 1 yarışlarında gördüğünüz, yolların karardığı bölgelerden bahsediyorum. Bu 3 araç grubu da kalkış yarışı için tasarlanmamış. Gelin bakalım hangisi kazanacak 🧐

Evimizde Parçacık Hızlandırıcı Var Mı? Parçacık hızlandırıcı nasıl bir şey? Evimizde var mı? Size ilginç gelebilir ama eskiden vardı, hala da olabilir 😊 CRT ekran teknolojisine sahip tüplü ekranların içinde bir elektron hızlandırıcı bulunuyor. Bu hızlandırıcıyla birlikte elektronlar manyetik alanda yönlendirilerek ekran üzerindeki fosfor tabakanın üzerine düşürülüyor. Fosfor ışıldadığında da ortaya görüntü çıkmış oluyor.

Dünya’nın Yörüngesi Çöplüğe mi Döndü? Dünyanın yörüngesinde bulunan 7 bini aşkın uyduyu yeryüzüne dağıtsak bile aralarında ne kadar boşluk olacağını tahmin edebilirsiniz. Kaldı ki bütün uydular aynı yükseklikteki yörüngelerde dönmüyorlar. Bu yüzden sayıca çok olsalar da çok daha fazlası yörüngeye kolaylıkla yerleştirilebilir. Şimdilik böyle olsa da gittikçe hızlanan yapay uydu fırlatmaları sonucunda ciddi bir kirlilik oluşacağı kesin. Bu uydular zaman zaman yörüngelerinde enerji kaybederek Dünya’ya düşüyorlar. Atmosferde yanarak parçalanıyorlar. Ama yine de birçoğu oldukça yüksek yörüngelerde ve önümüzdeki yıllarda Dünya’ya düşmeyecekler. Dünya’nın çevresinde çalışmaz durumdaki uydu sayısı her geçen gün artıyor.